Stilte als toegang tot de nieuwe fysica?

Onze ratio en onze emoties doen de wereld vastlopen. Redding en een nieuwe toekomst lijken alleen mogelijk door onszelf te overstijgen. Misschien is het dat wat ons onbewust naar stilte doet verlangen. Kunnen stiltegebieden toegang bieden tot een hogere werkelijkheid?
Onze werkelijkheid zoals we haar dagelijks beleven is zeer beperkt. Er is oneindig meer mogelijk. De quantumfysica bevestigt wetenschappelijk wat mystici en kunstenaars al veel vroeger ervaren hebben: er is een ruimere werkelijkheid. De toegang ertoe is voortaan niet meer voorbehouden aan mystici.

Over stilte en stilstaan

Fysieke stilte is een basiselement voor reflectie. De magie van de stilte is dat ze toegang verleent tot een andere werkelijkheid. Ze doet ons iets, zonder dat we met ons verstand weten wat. Het is niet de stilte zelf die ons bevrijdt en vooruit helpt. Maar zij is wel een krachtige hulp bij ons proces van bewustzijnsontwikkeling. Ze werkt alleen bij mensen die er ontvankelijk voor zijn. Anderen worden er misschien juist onrustig van en vervelen zich.

Waar het over gaat, is stilstaan en tot onszelf komen. Niet meer hollen, maar stilstaan, rust toelaten. Verstand op nul en laten komen wat komt of niet komt. Alles loslaten. Even wat geestelijke moeite doen om moeiteloos te worden. De geest laten leeglopen en uit die leegte toegang krijgen tot onze eigen innerlijke bronnen, inspiratie en oplossingen.
Een natuurlijke omgeving hoort er meestal bij. De rust van een zomeravond op het platteland. De ochtendstilte op de boerderij met alleen het ongehaast gekraai van een haan. De overweldigende stilte van een adembenemend alpenpanorama. Het oneindig weidse panorama vanop onze eigen bergen en heuvels. De geborgenheid onder hoge bomen die hun kruinen even laten ritselen in een avondbries. Goethe kende het: ‘Über allen Gipfeln ist Ruhe.’ Niets gaat natuurlijk boven de oorverdovende stilte in de eenzame gebieden ver van alle menselijke bedrijvigheden. Stiltegebieden dus.

Waar wijst de stilte ons naartoe? Is er ergens iets dat ons overstijgt? Kan ze ons de beperkingen van onze zintuigelijke werkelijkheid en ons rationeel verstand laten aanvoelen? Kan ze onze aandacht trekken naar een grens van ons zintuigelijk waarnemen en naar wat daar misschien achter ligt?

Onze werkelijkheid zoals we haar dagelijks beleven, is zeer beperkt

De moderne quantumfysica verplicht ons tot een ommekeer in ons denken over de materiële werkelijkheid. De quantumfysica die voortgekomen is uit de klassieke wetenschappelijke benadering, is tot een onthutsende vaststelling moeten komen. In de wereld van de zeer kleine deeltjes van de vaste materie (electronen, fotonen, …) blijkt de realiteit afhankelijk te zijn van onze waarneming en is ze dus geen vaststaand gegeven. Het verwachtingspatroon waarmee we een onderzoek opzetten en uitvoeren bepaalt namelijk de uitkomst. De onderzoeker is dus geen afstandelijke toeschouwer, maar maakt zelf deel uit van het experiment! Dit ging voor de toenmalige wetenschappers in tegen hun fundamentele opvatting over de vaste aard van de materie. Maar als ze als wetenschapper consequent wilden blijven hadden ze geen andere keuze dan – zeer tegen de zin van sommigen – deze uitkomst te aanvaarden.
Later kwam vast te staan dat de vaste materie zoals we ze met onze zintuigen waarnemen, de illusie inhoudt dat ze de enige werkelijkheid is. De volle werkelijkheid bestaat namelijk uit een lege ruimte, met daarin een samenspel van uiterst kleine deeltjes, golven en energie. Deze volle werkelijkheid blijkt te bestaan uit een oneindige verzameling aan informatie en mogelijke werkelijkheden. Onze vertrouwde realiteit van de vaste materie is er slechts één van. Alles is er met elkaar verbonden. Deeltjes die zich zelfs op grote afstand van elkaar bevinden, beïnvloeden elkaar gelijktijdig, ze hebben zelfs de enorme snelheid van het licht niet nodig om met elkaar in verbinding te zijn.
Deze bevindingen van de quantumfysica vertonen opvallende gelijkenissen met de beschrijvingen van de eenheidservaringen van mystici van alle tijden, zowel van oosterse als van westerse. En wie ze zou ontkennen zou blijk geven van een niet-wetenschappelijke houding.
Deze ontdekkingen zetten de deur open voor intrigerende vragen. Als onze gewone waarneming van de werkelijkheid maar een van de vele mogelijke realiteiten is, waarom zou het bestaan van een wereld buiten onze zintuigelijke waarneming een illusie zijn en minder werkelijkheidsgehalte hebben? Wat kan dit betekenen voor de wereld van onze gedachten? Vanuit wetenschappelijk oogpunt is dit eveneens een verhaal van electronen, kleine materiedeeltjes dus die binnen ons brein via de synapsen van onze hersencellen, van hersencel tot hersencel springen in ongelooflijke aantallen en combinaties. Zou ook hier de mogelijkheid liggen om met ons bewustzijn onze eigen werkelijkheid te creëren?

Hoe toegankelijk is die andere werkelijkheid?

Deze vragen stellen de toegankelijkheid van deze andere werkelijkheid nog scherper aan de orde. Blijft de toegang tot deze andere werkelijkheid voorbehouden aan mystici en hooggeleerde quantumfysici? Loont de toegang ertoe de moeite? Kan ze een antwoord geven op de uitdagingen en de uitzichtloosheid van onze huidige tijd? Als deze andere werkelijkheid zoveel rijker is aan mogelijkheden, zou het dan niet de moeite lonen om ze te verkennen? Maar hoe?
Als de mystici enige indicatie zijn, gaat het blijkbaar over een terugtrekken in de stilte, niets doen, de geest laten leeglopen. En dan is er sprake van door de ervaring te moeten van uitzichtloosheid (de zgn. ‘duistere nacht van de ziel’). Blijkbaar loopt de toegang tot die andere werkelijkheid over episoden met doodlopen, niet meer weten, verlatenheid, een tocht door de dorre woestijn. En juist als alles verloren lijkt en men zich overgeeft aan de wanhoop, komt het tot een verlossing die gepaard gaat met diep inzicht.
Zou het kunnen dat die toegang nu ook mogelijk is voor gewone zielen, als het in wezen neerkomt op de moed om zich te durven overgeven aan wat komt, ook als het hopeloos lijkt? Want de toegang tot die andere werkelijkheid is geen esoterische discipline meer, maar iets waar we allemaal toe in staat zijn: moed om te durven wat in de grond geen echt risico inhoudt. De eigen angsten onder ogen zien.

Ervaringen met Flow toestanden kunnen voor opheldering zorgen

Flow is een begrip uit de sportwereld. Flow is een toestand van volledige beheersing van een discipline, honderd percent concentratie, opgaan in en éénzijn met de beweging en actie. Het gevoel van afgescheidenheid valt weg, er is een volledige aandacht op het proces zelf en niet op het verhoopte resultaat.
Binnen de totaalfocus op de activiteit is het eveneens een toestand van veelzijdige alertheid, tegelijk naar buiten én naar binnen (eigen gedachten, gevoelens, lijfelijke gewaarwordingen, herinneringen, aandrang, …) gericht. Dat gaat gepaard met een zeer hoge activiteitsgraad en doeltreffendheid, en wordt toch als moeiteloos ervaren. Men overstijgt zichzelf. Alle storende en afleidende gedachten zijn afwezig. Er komt een totaal andere beleving van de tijd: hetzij als een vertraagde film, hetzij als in een flits. Dit zijn de toestanden van sportieve topprestaties, hoewel ze ook voorkomen buiten de sport.
Deze zeldzame ervaringen geven het belevingsgevoel van een andere, ruimere werkelijkheid. Die momenten leveren blijkbaar de beste levensherinneringen op, zonder dat men enige spijt heeft van de gebrachte offers. Het zijn momenten waarop mensen het gevoel krijgen dat ze dan pas leven.

De toegankelijkheid van Flow

Piekervaringen in Flow komen niet zomaar vanzelf. Om Flow te kunnen ervaren is het niet voldoende dat de uitdaging even groot is als iemands vaardigheden. Beide factoren moeten opgerekt worden, zodat daardoor het individu tot steeds grotere prestaties wordt gedwongen. Er komt zeer veel geduld en moeite aan te pas om tot de nodige concentratie te komen. De weg er naar is bezaaid met nederlagen. Men laat het beperkend effect van het zelfbesef los. Het bewuste brein komt niet tussen. Perfecte controle wordt juist bereikt door de wens naar controle los te laten.
Er wordt veel gewerkt met visualisatieoefeningen die een manier zijn om een gewenste realiteit te scheppen in de geest.

Waarom is die andere werkelijkheid tot nu toe voor zo weinigen toegankelijk?

De huidige werkelijkheid houdt nog een andere begoocheling in.
Ik gebruik daarvoor de metafoor van de toren met de bizarre zwarte glazen plafonds. De val waarin het leven me lokt, stel ik voor als een toren met veel verdiepingen, die gescheiden worden door glazen plafonds en vloeren. Iedereen start in de laagste verdiepingen, de kelder dus. Helemaal beneden is er weinig licht en hoe hoger men gaat, hoe helderder en schitterender het licht is. Het glazen plafond is wel heel speciaal gemaakt. Voor wie vanuit de onderste verdiepingen naar boven kijkt, is het glazen plafond donkerzwart gekleurd op een heel ongewone manier. Die speciale donkere kleuring zorgt ervoor dat het licht in de hogere verdiepingen van onderuit gezien duisterder lijkt dan in de lagere verdiepingen, hoewel dat in werkelijkheid net omgekeerd is. Wie van boven naar beneden kijkt, ziet wel degelijk dat de lagere verdiepingen minder licht ontvangen omdat het glas vanuit de hogere verdiepingen wél volkomen doorschijnend is. Voor wie nog nooit de hogere verdiepingen bezocht heeft, lijken de lagere verdiepingen – zelfs met het zwakke licht – dus sterker verlicht dan de hoger liggende. Zo ontstaat de zelfbegoocheling dat de hogere verdiepingen onaantrekkelijk zijn.
Wie zich echter, ondanks het duistere vooruitzicht, toch de moeite getroost en een verdieping hoger klimt, wacht de blijde verrassing van het onverwacht mooier en schitterender licht dan hij gewoon was in de verdieping eronder. Dat blijkt ook het geval te zijn telkens men naar een hogere verdieping gaat. Op elke verdieping krijgt men telkens weer de illusie dat de volgende hogere verdieping onaantrekkelijk is en wekt het idee om hoger te gaan weerstand op. Voor wie zich in de hogere kamers bevindt, is het verschil in lichtintensiteit hogerop echter zonder meer waarneembaar en is er geen twijfel mogelijk. Wie eenmaal in het stralende licht van de bovenste kamers vertoefd heeft, heeft geen zin meer in een verblijf in de vaal verlichte onderste verdiepingen.

We hebben allemaal een rol in die andere werkelijkheid

We zijn allemaal tot iets unieks in staat. In de andere werkelijkheid ligt voor ieder van ons een unieke deelrealiteit te wachten op onze talenten en passies. Het is niet omdat we nooit een Mozart of Goethe zullen zijn dat we geen andere waardevolle talenten succesvol kunnen ontwikkelen. Elk op zijn domein: de kunst, de wetenschap, de filosofie, de vakkundigheid in alle mogelijke vakken en beroepen, de kunst van goede relaties en harmonie tussen mensen. Voor de toekomst van onze planeet zijn ze allemaal nodig. We bespelen allemaal ons uniek instrumentarium maar spelen samen het groot orkest van de kosmische sferen.

Wat zal het van ons vergen? Welke levenswijze?

De dagelijkse groei als mens naar onze hoogste mogelijkheden zie ik op drie pijlers rusten:
1. Een leven van evenwicht tussen eb en vloed: tussen uiterste drukte ook zorgen voor extreem niets doen. In onze tijd van overspoelende drukte, tijd maken voor de stilstand van de eb. En zo komen we terug bij de stiltebeleving. Die ons herbront. Een aaneenschakeling van periodiek terugtrekken in lange diepe stiltes elders en het inbouwen van dagdagelijkse rustpunten in onze normale bezigheden in thuis- of werkplek.
2. De beoefening van overgave aan alle storende emoties, gedachten en angsten maakt de geest vrij voor de realiteit buiten ons.
3. De discipline beoefenen om onszelf steeds voor uitdagingen te zetten die we net nog aankunnen: niet in de comfortzone en de bijhorende verveling blijven steken, maar ons ook niet laten overweldigen door de omstandigheden of door zelf te veel hooi op onze vork te nemen. Die aanpak kan ons bij momenten in een staat van Flow brengen.